Tijdens het symposium ter ere van het 20-jarig bestaan van de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg (AWO-ZL) zag ik Dr. Nynke de Jong, universitair hoofddocent bij de vakgroep Health Services Research (HSR) aan de Universiteit Maastricht, in een vlog over het gebruik van een 360 graden video binnen het onderwijsprogramma van de bachelor Gezondheidswetenschappen. Aanleiding voor mij om met mevrouw De Jong over het hoe en het waarom van dit technische hoogstandje, en vooral de meerwaarde daarvan voor het onderwijs, te spreken.
Waarom en hoe wordt er gebruikt gemaakt van een 360 graden video in het onderwijsprogramma van Gezondheidswetenschappen?
“Binnen het blok ‘zorg in context’, waar de 360 graden video wordt gebruikt, zit het onderwerp thuiszorg. Ik ben ook tutor binnen dat blok en ik merkte dat het onderwerp thuiszorg niet goed werd begrepen. Mensen denken vaak dat je alleen maar ‘even’ de huisarts hoeft te bellen als er thuis iets aan de hand is, maar zo werkt het natuurlijk niet in de praktijk. Hier moest dus meer aandacht aan worden geschonken. Per toeval ben ik op de idee van de VR-bril gekomen. Op hetzelfde moment kon je bij de Albert Heijn van die VR-brillen kopen en daarbij liet iemand me net een VR-bril met een 360 graden video zien. En toen dacht ik, “hey, dit is het.” Idealiter wil je studenten meenemen naar een thuiszorgsituatie, legt Nynke uit, net zoals studenten geregeld naar de praktijk gaan zoals een ziekenhuis of een verpleeghuis. In het geval van de thuiszorg kan dit echter niet zomaar in verband met privacy redenen. Daarnaast gaat het om een te grote groep: je kunt niet met 50 à 70 studenten bij mensen thuis aankloppen. “Dus toen dacht ik”, vervolgt Nynke, “om het nou zo echt mogelijk te maken, kunnen we die studenten met een 360 graden video toch in die situatie zetten.”
De idee is dus spontaan ontstaan en van het een kwam het ander. Samen met universitair docent Dr. Silke Metzelthin werd de video ontwikkeld. Silke is naast onderzoekster aan de Universiteit Maastricht ook via de Academische Werkplaats Ouderenzorg Zuid-Limburg (AWO-ZL) linking pin bij MeanderGroep Zuid-Limburg. De Academische Werkplaats Zuid-Limburg (AWO-ZL) brengt onder andere de zorgpraktijk naar het onderwijs en de MeanderGroep Zuid-Limburg is een zorgorganisatie. Samen met de MeanderGroep is dan ook de casus uitgewerkt. Toen de casus klaar was moest er worden getest met het opnemen van de video. Aangezien het een 360 graden video is, luistert een en ander namelijk redelijk nauw: alles moet goed op elkaar worden afgestemd om het geheel kloppend te maken. Aan de hand van de video is vervolgens het onderwijsmateriaal ontwikkeld. Laatste stap waren de tests met studenten, inhoudelijke experts en onderwijskundigen. Ook niet onbelangrijk, want hieruit bleek bijvoorbeeld dat er een testvideo aan het begin nodig was, om mensen te laten wennen aan het beeld. Al met al duurde de ontwikkeling van de video slechts 4 maanden. In 2017 was alles klaar en kon er worden gestart met de toepassing in het onderwijs. In de onderwijsgroepen gaan studenten aan de hand van vooraf bepaalde vragen de video bekijken en werken ze een casus uit. Gewoon aan de hand van het probleemgestuurd-onderwijs (pgo) systeem dus, waar de Universiteit Maastricht bekend om staat, maar dan in een nieuw jasje!
In de video zien studenten een gesprek tussen een wijkverpleegkundige en een thuiswonende cliënt. Maar er is natuurlijk meer dan alleen het gesprek: studenten kunnen ook rondkijken in het huis en zien bijvoorbeeld ook technologie (zoals allerhande domotica) en (medische) hulpmiddelen zoals een kousenaantrekker en een medicijn dispenser. ‘En is het misschien veel te rommelig in het huis, waardoor de cliënt zou kunnen vallen?’ Om maar even een voorbeeld te noemen van alles waar studenten in de casus op moeten letten.
Hoe ervaren studenten het gebruik van de VR-bril?
“Het is iets nieuws, dus dan is het per definitie al leuk. Maar het heeft ook echt meerwaarde, en zo ervaren studenten dat ook, vooral omdat je in de situatie zit en ziet hoe iets gaat, ook met mantelzorgers die worden ingeschakeld.” Er kwamen ook onverwachte reacties van studenten op de video: “Omdat ze als het ware in de kamer van de cliënt zitten, vonden veel studenten het vreemd dat ze niet werden voorgesteld.” Nynke vreest niet dat het gebruik van de VR-bril een kortstondige hype is. De 360 graden video is namelijk ontstaan van een behoefte uit het onderwijs. Eén van de speerpunten van de richting ‘Beleid, Management en Evaluatie van Zorg’ in de bachelor Gezondheidswetenschappen is namelijk dat studenten praktijkervaring opdoen, maar met een thuiszorginstelling gaat dat simpelweg niet. Bedoeling is dan ook om dergelijk lesmateriaal duurzaam te integreren in het onderwijs en steeds verder door te ontwikkelen.
Is het de bedoeling om ook voor andere modules 360 graden video’s te ontwikkelen?
“Zo makkelijk is dat niet”, legt Nynke uit, “omdat het heel veel werk is. Je hebt een locatie nodig, de casus moet geschreven worden en er moeten natuurlijk acteurs zijn. De wijkverpleegkundige in de video was weliswaar een echte wijkverpleegkundige, maar de anderen waren simulatiepatiënten. En iedereen moet zijn rol goed kennen. Het is dus lastig om zomaar even een nieuwe video te maken.” Wat wel handig is aan deze video is dat je hem op heel veel verschillende plekken en in verschillende situaties kunt gebruiken, zo begrijp ik uit de voorbeelden die Nynke noemt. “De video is bijvoorbeeld in de hbo-v deeltijdopleiding gebruikt. Die stellen dan weliswaar andere vragen, maar kijken naar hetzelfde filmpje. Ook binnen het mbo is het uitgeprobeerd. We zijn ook met de video gaan toeren en eigenlijk werd dat te mal, voor zoveel dingen werden we gevraagd. Denk aan open dagen voor een zorg- en revalidatiecentrum, zorgorganisaties (want ook voor verpleegkundigen is het nuttig lesmateriaal), alumnidagen van onze eigen universiteit, etc.”
Maar ook binnen de opleiding kun je de video op verschillende momenten gebruiken, benadrukt Nynke, als je vraagstelling maar steeds anders is (denk aan vraagstellingen gericht op valincidenten of wetgeving). “Er zijn ook platte video’s gemaakt, zodat de ontwikkelde casus ook zonder VR-bril bekeken kan worden.” En ook de oplossing is overigens vastgelegd in een aparte video. Past dus prima in het pgo-systeem van voor- en nabespreken van een casus. En zelfs in andere opleidingen dan zorgopleidingen zou je de video kunnen gebruiken: heb je het bijvoorbeeld over communicatie, dan zou je vanuit de verschillende personen de situatie kunnen bekijken (‘hoe spreekt de verpleegkundige de cliënt aan, of hoe is de interactie met de mantelzorger?’). Mogelijkheden te over dus!
Welke andere mogelijke onderwijskundige toepassingen biedt de VR-bril volgens u in de toekomst?
“We willen video’s gaan ontwikkelen waarin studenten zelf actief keuzes kunnen maken aan de hand van een beslisboom. Dan is elke situatie weer anders. Die interactieve mogelijkheden biedt de huidige video nog niet.”
Nog een stap verder is een video waarin je zelf het perspectief van een personage kunt aannemen. “Nu zit je in de video en je kijk naar een situatie, maar je kunt de video (in theorie) ook zo opnemen dat jij als VR-kijker de cliënt, verpleegkundige of mantelzorger bent en dus vanuit haar of zijn ogen kijkt. Dan leer je ook hoe je communiceert vanuit die rol en wat de wisselwerking tussen de verschillende personages is.”
Totdat de technologie zover is (en er ook middelen voor beschikbaar zijn) is het volgens Nynke vooral zaak om de reeds ontwikkelde video in zoveel mogelijk verschillende contexten te gebruiken, ook in multidisciplinair samengestelde groepen vanuit verschillende opleidingen, waarbij ieder vanuit haar of zijn eigen expertise naar de video kijkt. Niet alleen vanuit een verpleegkundig perspectief, maar ook bijvoorbeeld vanuit een beleidsperspectief of een communicatieperspectief. Net zoals in het echt op de werkvloer!
De vlog van Dr. Nynke de Jong is te bekijken via de volgende link: https://www.youtube.com/watch?v=7rGpLIw7sDI
Bedankt voor het lezen en mocht u vragen of opmerkingen hebben, aarzel dan niet om ons te contacteren.