Niet alleen het zorglandschap zelf is continu in beweging, maar ook de opleidingen die mensen voorbereiden op het werken in dit veranderende zorglandschap. Nieuwe onderwijsconcepten doen hun intrede, inspelend op de behoefte vanuit de zorgpraktijk, zo ook de Associate Degree (AD) Zorg en Technologie van Zuyd Hogeschool in Heerlen. Ik heb zelf enkele maanden geleden kennisgemaakt met de huidige studentengroep in een module gericht op ondernemerschap waar wij een bijdrage aan mochten leveren. Ik sprak coördinator, docent en tevens ontwikkelaar van de opleiding, Marion Möller, onlangs opnieuw om meer over de AD Zorg en Technologie te weten te komen.
Wat is een AD-programma en wat houdt de AD Zorg en Technologie van Zuyd in?
Een AD is een tweejarige opleiding op hbo-niveau, die echter niet met een regulier hbo-bachelor diploma wordt afgerond, maar met een certificaat. Met een afgeronde AD hebben studenten wel de mogelijkheid om door te stromen naar een bacheloropleiding die qua thema aansluit op de AD. Om de AD te kunnen volgen moet men minimaal een havo of mbo-diploma op zak hebben. Een AD is er bijvoorbeeld voor mensen die al werken in beroepen met een zorg- of techniekachtergrond, maar graag meer kennis willen verwerven over alles wat met technologie in de zorg samenhangt. De AD Zorg en Technologie is dan ook gesitueerd op het snijvlak van zorg en technologie.
Waarom is er behoefte aan een opleidingsprogramma op het snijvlak van zorg en technologie?
“In de zorg zien we dat steeds meer technologie haar intrede doet. Ook digitalisering is hier een onderdeel van. In de traditionele opleidingen worden mensen echter opgeleid tot ofwel verpleegkundige, ofwel ict’er, ofwel techneut.” Mixvarianten waren er tot voor kort nauwelijks en dit heeft zijn weerslag op de beroepspraktijk. Doet een nieuwe technologie haar intrede in een verpleeghuis, dan weet de verpleegkundige zich hier vaak geen raad mee. De techneut die de nieuwe toepassingen installeert heeft dan vaak weer te weinig gevoel voor de dagdagelijkse zorgpraktijk. Ik chargeer misschien een beetje, maar dit is zoals het in de praktijk blijkbaar vaak gebeurt, waardoor duur aangeschafte technologieën uiteindelijk niet door de hele organisatie omarmd worden en daardoor hun doeltreffendheid missen. Van de huidige studenten (5 in totaal) hebben er vier een baan in een zorginstelling en één in een technisch bedrijf. Allemaal kunnen ze hun praktijkopdrachten daardoor afstemmen en direct toepassen op de eigen werkvloer. “Onze studenten zijn werkzaam binnen verschillende soorten zorgorganisaties en functies. Zo zijn er twee verpleegkundigen, twee sociaal werkers en één echte techneut. Juist doordat de studenten in verschillende organisaties en binnen verschillende soorten functies werkzaam zijn, kunnen ze veel van elkaar leren.”
Hoe ziet het curriculum van de AD Zorg en Technologie eruit?
“De opleiding is modulair opgebouwd. Zo hebben we steeds 10 weken theorie (doch altijd gerelateerd aan de praktijk), daarna 10 weken communities of practice (praktijkopdrachten, vaak in groep), dan weer 10 weken theorie, en zo voorts. In het tweede deel van het tweede jaar wordt er gewerkt aan een afsluitende praktijkopdracht die individueel wordt uitgevoerd.” Als voorbeeld van het theoriegedeelte noemt Marion de module ‘meten in de zorg’ (niet alleen gericht op hoé je moet meten, maar vooral ook: ‘hoe bepaal je wat je eigenlijk precies moet meten en hoe kun je op basis van deze informatie prognoses voor de toekomst maken?’). Een andere module is ‘zorg op afstand’ (gericht op domotica en de hele infrastructuur daaromheen, maar ook op de sociale kant: ‘wat zijn bijvoorbeeld veiligheids- en privacyoverwegingen waar rekening mee gehouden moet worden, of, wat zijn de daadwerkelijke beweegredenen voor organisaties om bepaalde technologieën in te zetten?’). Een derde voorbeeld, tenslotte, is de module ‘robotica’ (hoe werkt een zorgrobot, maar ook, waar liggen de grenzen van de inzet van robots in de zorg?). Als voorbeeld van een praktijkopdracht noemt Marion de student die onderzocht in hoeverre een aantal zorginstellingen (wel of niet) samenwerkten rondom een app bedoeld voor kwetsbare cliënten die contact zoeken met anderen. Een andere student heeft dan weer het aankoopproces en het zo slim mogelijk toepassen van een innovatieve lichtmuur in een verpleeghuis onderzocht. Een belangrijk onderdeel van beide opdrachten was hoe je mensen in de rest van je organisatie ook zo ver krijgt om met nieuwe technologieën te gaan werken. Ontwikkeling is namelijk één ding, daadwerkelijke toepassing is vaak een heel ander verhaal.
Wordt er in het opleidingsprogramma ook samengewerkt met praktijkorganisaties, zoals zorgaanbieders?
“Door de praktijkopdrachten merken we dat er ook andere organisaties betrokken raken. Niet alleen zorgorganisaties, maar ook kennisinstellingen zoals EIZT (het expertisecentrum voor innovatieve zorg en technologie). Binnen de eigen organisatie worden studenten aangespoord om vooral ook veel samen te werken met studenten vanuit andere opleidingen.” Overigens gaat dit ‘groepsdynamische proces’ niet altijd van een leien dakje, maar het is een goede oefening voor hoe multidisciplinaire samenwerking in het echt ook verloopt, zeker bij nieuwe thema’s als zorgtechnologie waar het vaak een kwestie van pionieren is.
De ontwikkelingen op het gebied van zorgtechnologie gaan razendsnel. Hoe wordt het curriculum van de AD constant up-to-date gehouden?
“Ook andere opleidingen krijgen op de een of andere manier steeds meer te maken met zorgtechnologie (denk aan de opleidingen verpleegkunde, fysiotherapie, ergotherapie, engineering, etc.). Waar je voor moet uitkijken is dat je niet met elkaar gaat concurreren. Daarom zoeken we juist de verbinding met deze opleidingen om te kijken hoe we elkaar kunnen helpen. Daarnaast bezoeken we met onze studenten symposia, om te zien waar de wetenschap zich op dit gebied zoal mee bezig houdt, organiseren we werkbezoeken (zowel voor studenten als docenten) en werken we samen met initiatieven als LIME (Limburg Meet), de Brightlands Smart Services Campus, maar ook startup bedrijven op de Campus.” En laten we vooral de praktijkopdrachten niet vergeten. Hieruit spreekt immers een vraag vanuit de praktijk zelf en de ontwikkelde oplossingen kunnen direct worden toegepast.
Waar staat de AD Zorg en Technologie over een jaar?
“Over een jaar hopen we in ieder geval een hele nieuwe lichting studenten te hebben, ofwel via het reguliere programma, ofwel via losse modules. In februari 2019 willen via Zuyd Professional namelijk starten met losse modules die we kunnen aanbieden aan een bredere doelgroep.” Denk bijvoorbeeld aan mensen die door hun baan niet de hele opleiding kunnen of willen volgen, maar wel geïnteresseerd zijn in bepaalde onderdelen die in hun organisatie spelen. Voor de reguliere studenten is dit natuurlijk alleen maar interessant, omdat de werkenden veel kennis vanuit de praktijk inbrengen waar de rest weer van kan leren!
Update juni 2019
De opleiding Zorg en Technologie (AD) wordt momenteel niet meer aangeboden door Zuyd Hogeschool. Op 4 juli 2019 is de diploma-uitreiking van vier van de vijf studenten die met de opleiding zijn gestart in februari 2017. Er wordt op dit moment achter de schermen gewerkt aan een vervolg van het opleidingsprogramma in een ander jasje. Hiervoor is voormalig ontwikkelaar, coördinator en docent Marion Möller een projectplan aan het opzetten. Wordt vervolgd…
Bedankt voor het lezen en mocht u vragen of opmerkingen hebben, aarzel dan niet om ons te contacteren.