Auteurs: Gijs Hodenius & Wesley Jongen
Datum: 6-4-2022
Sinds de decentralisatie in 2015 is er veel te doen geweest rondom de jeugdzorg. Op 15 maart dit jaar was er nog een demonstratie in Den Haag. Genoeg redenen dus om een reeks interviews te houden om deze rumoerige sector beter in beeld te brengen. In dit eerste artikel staat het interview met Lisa Westerveld, Tweede Kamerlid voor GroenLinks, centraal. Zij is namens GroenLinks woordvoerder en heeft zich de afgelopen jaren regelmatig uitgesproken over de jeugdzorg.
De jeugdzorg als parapluterm?
“Het ingewikkelde met jeugdzorg is dat het een term is die voor van alles en nog wat gebruikt wordt. Dit merk je vooral sinds de decentralisatie in 2015. We hebben een Jeugdwet en in die Jeugdwet is heel weinig afgebakend. Eigenlijk staat in die Jeugdwet heel globaal dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het verlenen van hulp aan jongeren in de gemeente. Maar wat is dat nou precies? Wanneer heeft iemand recht op hulp? Dat zijn vraagstukken die nu heel actueel zijn, omdat iedereen zich zorgen maakt om de hoeveelheid kinderen die hulp nodig heeft. Het kan gaan om kinderen die hulp nodig hebben omdat ze even op school niet mee kunnen komen, maar het kan natuurlijk ook gaan om kinderen waarbij in de gezinssituatie van alles speelt, of waar er sprake is van armoedeproblematiek, of kinderen die uit huis worden geplaatst. Dat valt allemaal onder de term “jeugdzorg”. Door het zo slecht af te bakenen zijn we ook vaak het zicht kwijt over wat er precies aan de hand is en waar gemeentes precies verantwoordelijk zijn. Ik denk dat dat ook één van de dillema’s is waar met name gemeentes zelf mee zitten, omdat ze ook enorme financiële tekorten hebben vanwege de jeugdzorg.”
Onlangs schreef je in een opiniestuk dat de geplande bezuinigingen in de jeugdzorg teruggedraaid moeten worden. Klopt het beeld dat er minder geld naar de jeugdzorg kan, zoals de coalitie aangeeft, volgens jou dan niet? Een veel gehoord argument is immers dat er onnodig dure activiteiten, zoals paardrijden, plaatsvinden.
“Juist omdat niet goed gedefinieerd is wat jeugdzorg is, zie je ook dat vooral mondige ouders, die zelf hebben gestudeerd, vaak veel beter de weg weten te vinden. Maar ook komen er allerlei bedrijfjes op de markt die allerlei verschillende therapieën aanbieden die lang niet altijd effectief bewezen zijn of werken, waarvan je de vraag moet stellen of we daar met elkaar voor moeten betalen. Maar de discussie over de bezuinigingen is wel een stuk complexer.”
Lisa verwijst hierbij naar de decentralisatie van 2015. Ze noemt dit hele proces “een recept voor ellende”. Verder zegt ze het volgende hierover: “Dit hele stelsel leidde er ook toe dat er enorm veel hulp wordt aangeboden die laagdrempelig is en waarvan je je soms ook moet afvragen of het echt nodig is, terwijl juist de kinderen met complexe problemen op lange wachtlijsten staan.”
Vanwege de vele problemen zijn gemeentes naar een arbitragecommissie gestapt, legt Lisa uit, en deze commissie heeft geconcludeerd dat het stelsel moet veranderen. Dit is de Hervormingsagenda gaan heten. In deze agenda zit weliswaar ook een bezuiniging, maar ook de opdracht om het stelsel aan te passen. In het coalitieakkoord staat vervolgens nog een extra bezuiniging waarover Lisa het volgende zegt: “Dit kabinet zegt: ‘we willen wel mee met de Hervormingsagenda, maar we gaan ook alvast een bezuiniging van een half miljard inboeken’. En toen zijn de gemeentes uit de gesprekken gestapt. We hebben daarom nu de nare situatie dat we allemaal weten dat het stelsel niet deugt, dat er verandering nodig is, maar dat er een patstelling is tussen gemeentes en Rijk vanwege die (extra) bezuiniging. Dat is één van de redenen waarom ik vind dat die bezuiniging van tafel moet. We moeten nu eerst zorgen dat het stelsel beter wordt, zonder nu al te zeggen dat er een bezuiniging aan vastkleeft.”
Wat is het grootste probleem in de jeugdzorg? Is dit het feit dat er te weinig geld is of ligt het vooral aan de decentralisatie?
“Ik denk dat het probleem is dat niemand uiteindelijk verantwoordelijk is. De minister zegt dat de gemeentes verantwoordelijk zijn. De gemeentes verwijzen vervolgens naar het Rijk, want ze krijgen te weinig geld. En zo krijg je dat iedereen naar elkaar wijst en niemand uiteindelijk verantwoordelijk is voor een kind dat onvoldoende hulp krijgt.”
Wat is dan de oplossing?
“Het is inmiddels zo ingewikkeld geworden dat een simpele oplossing bijna niet meer voorhanden is. Ik vind dat we moeten beginnen met te zorgen dat er een verantwoordelijke is. Dus ik vind dat een staatssecretaris de regie weer naar zich toe moet trekken en dat die staatssecretaris er uiteindelijk voor moet zorgen dat er genoeg hoog-complexe hulp beschikbaar is.”
Dus eigenlijk het terugdraaien van de decentralisatie?
“Ja, ik vind dat we voor de hoog-complexe zorg de decentralisatie moeten terugdraaien, omdat het heel gek is om gemeenten verantwoordelijk te maken voor specialistische zorg. Kijk, een gemeente weet welke gezinnen hulp nodig hebben en waar armoedeproblematiek is en daar kan een gemeente goed in bijstaan, maar een gemeente heeft natuurlijk veel te weinig verstand van hoog-complexe zorg en dat kun je ze ook niet kwalijk nemen.”
Bij andere onderwerpen in zorg en welzijn zien we dat Limburg grotere problemen heeft dan de rest van Nederland. Spelen de problemen in de Jeugdzorg overal in Nederland of zijn ze groter voor bepaalde provincies of gemeentes?
“Dat is ook het lastige aan die decentralisatie, dat we dat soort landelijke inzichten bijna niet hebben. Het is natuurlijk wel zo dat ook de schuldenproblematiek binnen de problematiek van de jeugdzorg een grote rol speelt. Dus in die zin kan ik me best wel voorstellen dat in bepaalde delen van Limburg, waar ook de armoede relatief groot is, ook de problemen in de jeugdzorg extra groot zijn. ”
Bedankt voor het lezen en mocht u vragen of opmerkingen hebben, aarzel dan niet om ons te contacteren.