De onderzoekslijn ‘Creating Value-Based Health Care’ van het ‘Care and Public Health Research Institute (CAPHRI)’ (Maastricht University) heeft als doel bij te dragen aan de verbetering van de gezondheid en het welzijn van de bevolking door betere zorgsystemen, diensten en producten op alle gebieden van de gezondheidszorgketen. Ik sprak met professor Silvia Evers en universitair hoofddocent Peter Schröder-Bäck over de maatschappelijke relevantie van het onderzoek dat binnen deze onderzoekslijn wordt uitgevoerd.
Wat houdt het concept van ‘value-based healthcare’ in de dagdagelijkse zorgpraktijk in?
Value-based healthcare gaat volgens Evers en Schröder-Bäck om het in balans brengen van een aantal aspecten: de gezondheids-economische kant, de uitkomstenkant (zowel vanuit het perspectief van de health professional als vanuit het perspectief van de patiënt) en het toevoegen van waarde aan zorg (bijvoorbeeld in termen van kwaliteit van leven). “Wat onze onderzoekslijn karakteriseert is dat we dit niet doen door nieuwe interventies te bedenken, maar juist door te kijken hoe je beleidsmatig dingen beter kunt organiseren, dingen efficiënter kunt doen of logistieke processen kunt optimaliseren. Maar ook door te kijken of er voorbeelden vanuit het buitenland zijn die we kunnen gebruiken. Wij kijken dus naar hoe je waarde kunt toevoegen aan hetgeen er al is in de zorg, op een manier dat voor iedereen de kwaliteit van zorg, de kwaliteit van arbeid en de kwaliteit van leven gewaarborgd blijft.”
Binnen de onderzoekslijn wordt gefocust op een drietal hoofdaandachtsgebieden: ‘redesigning healthcare’ (hoe organiseer je zorg anders teneinde deze te optimaliseren), ‘gezondheidseconomie & health technology assessments’ (de evaluatie van zorg door te kijken naar de kosteneffectiviteit van zorg en de kwaliteit van leven) en ‘comparative health’ (enerzijds het kijken naar goede voorbeelden in andere landen en anderzijds het kijken naar gezondheidsverschillen tussen landen en hoe deze te reduceren). De scope van het onderzoek binnen deze onderzoekslijn is daarmee breder dan het model van value-based healthcare zoals ontwikkeld door Michael Porter, die vaak de kritiek krijgt te weinig naar de ethische kant van de zorg te kijken. “We kijken hier niet alleen naar de economische waarden, zoals in het model van Porter, maar ook naar maatschappelijke waarden, organisatorische waarden en persoonlijke waarden”, hetgeen ook niet verwonderlijk is gezien de multidisciplinaire samenstelling van de onderzoeksgroep.
Wat zijn de doelstellingen binnen de onderzoekslijn?
“Als we het hebben over onderzoek, dan gaat het met name om projecten van de afdelingen Health Services Research (HSR), International Health (IH) en Klinische Epidemiologie & Medical Technology Assessment (KEMTA), de drie grootste leveranciers van onderzoekers aan ons programma.” Grotere thema’s zijn de kosteneffectiviteit van interventies (wat is de maatschappelijke impact van interventies in termen van kosten en kwaliteit van leven), kwaliteit van leven (welke elementen van gezondheid vinden mensen belangrijk), intersectorale kosten/baten (wat is de invloed van de gezondheidszorg op andere sectoren en andersom), systeemoptimalisatie (met name rondom de financiering van zorgsystemen in middle income countries) en marktwerking in de zorg. Thema’s dus met een directe relevantie voor de maatschappij. “Geen basic research op microniveau (hoe kan een behandeling worden verbeterd), maar met name onderzoek op meso- en macroniveau (hoe kun je bijvoorbeeld het besluitvormingsproces rondom het aangaan van behandelingen optimaliseren).”
Op welke wijze is het onderzoek van de onderzoekslijn relevant voor de regio Zuid-Limburg?
“Toegepast onderzoek is misschien niet de juiste term, want we doen natuurlijk ook methodologisch onderzoek, maar feit is dat het meeste onderzoek ofwel samen mét de regio gebeurt (bijvoorbeeld met zorginstellingen), ofwel de vraag komt uit de regio. Specialisten vanuit het ziekenhuis, of huisartsen, of psychiaters vanuit de ggz of mensen van de GGD geven bijvoorbeeld aan met een project te beginnen en vragen ons hoe we daar een onderzoeksdeel aan kunnen koppelen.” Daar waar het methodologisch onderzoek betreft worden de partijen vanuit de praktijk dan weer betrokken voor implementatie en disseminatie van onderzoeksresultaten. “De vraag is dus niet ‘hoe vertaalt dit onderzoek zich naar de regio’, het gebeurt meestal al in de praktijk, vanaf het begin van het onderzoeksproces.” Vanuit de afdeling International Health wordt er dan weer specifiek gekeken naar initiatieven met een directe relevantie voor de burgers in de grensregio. Een mooi voorbeeld is het EMRaDi project, gericht op grensoverschrijdende samenwerking in de Euregio Maas-Rijn op het gebied van zeldzame ziekten. Centraal binnen dit project staat de ondersteuning van patiënten met een zeldzame ziekte en hun familie in hun dagelijkse zorgpad. Juist in het geval van zeldzame ziekten is een patiënt immers vaak aangewezen op specialistische zorg op verschillende plekken.
Wat zijn volgens u de belangrijkste uitdagingen waar de Zuid-Limburgse zorgsector de komende jaren mee te kampen krijgt?
“Tekort aan personeel”, onderstreept Evers. “Eén van de neigingen is om te zeggen de vergrijzing, maar ik denk dat dat gebeurt in veel regio’s. Juist door het feit dat we in deze regio ook te maken hebben met een ontgroening, gaat met name het tekort aan personeel in de zorg een probleem worden”, hetgeen op zijn beurt dan weer een impact kan hebben op de waarde van zorg. “Vandaar ook dat ik denk dat de verschuiving naar een steeds lager niveau, van academisch naar algemeen ziekenhuis, van algemeen ziekenhuis naar huisarts, van huisarts naar thuis, steeds belangrijker wordt.” Maar ook arbeid en gezondheid wordt door toenemende werkdruk en sociale druk een steeds pregnanter thema volgens Evers. Op mijn afsluitende vraag of value-based healthcare in de ons omringende landen een even ‘hot’ thema is als in Nederland, geeft Schröder-Bäck te kennen het in ieder geval niet zo vaak terug te zien in discussies in andere landen. “Maar we hebben in Nederland dan ook wel een andere cultuur om over kosten in de zorg te praten dan in andere landen.”
Bedankt voor het lezen en mocht u vragen of opmerkingen hebben, aarzel dan niet om ons te contacteren.