Ik sprak met Ria Jacobs, programmamanager bij Zorg aan Zet, over de aanpak van personeelstekorten in de Limburgse zorgsector.
Wie is Ria Jacobs, welke taak vervult Zorg aan Zet en wat is het Regionaal Actieplan Aanpak Tekorten (RAAT)?
Ria Jacobs is programmamanager voor het Regionaal Actieplan Aanpak Tekorten (RAAT) bij Zorg aan Zet. Zorg aan Zet is een stichting, waarin werkgevers in de sector zorg en welzijn deelnemer kunnen worden. Zorg aan Zet levert diensten op het gebied van arbeidsmarktvraagstukken. De meeste zorgaanbieders in Limburg zijn op dit moment al deelnemer in Zorg aan Zet. Het RAAT is een plan om in Limburg op regionaal niveau, samen met de betrokken deelnemers, de tekorten op de zorgarbeidsmarkt (voor nu en later) op te lossen. Geen sinecure, want met 80.000 medewerkers is de sector zorg en welzijn de grootste in Limburg.
In welke zin is het RAAT vernieuwend voor de aanpak van personeelstekorten in de zorg- en welzijnssector?
Het RAAT onderscheidt zich in de wijze van samenwerking met de sector, in triple helix verband, dus samen met gemeentelijke overheden, het onderwijs en de Provinciale overheid. Het RAAT is bovendien een bestuurlijke agenda en “dus geen staffeestje van HR”, benadrukt Ria. En dat is ook nodig in Limburg, want we hebben hier te maken met een vergrijzing die zich in rapper tempo dan in de rest van Nederland voltrekt en daarnaast met een ontgroening die nóg sneller gaat.
Dat is het vernieuwende qua aanpak. Ook qua inhoud is het RAAT echter vernieuwend. Een regionale insteek staat hierbij voorop. Weliswaar is het format, en deels ook de problematiek, hetzelfde als in de rest van Nederland, toch vraagt elke regio om eigen oplossingsrichtingen. Zo is er in het Limburgse RAAT voor gekozen om, vergeleken met het landelijke RAAT, een extra actielijn toe te voegen, namelijk innovatie. Natuurlijk blijven het vergroten van de instroom, meer handen aan het bed (kortom, de ‘traditionele thema’s’) belangrijk, maar daarmee gaan we het niet redden. Thema’s als technologie & digitalisering, anders werken (minder administratie, meer in teams werken, etc.) en het anticiperen op de veranderingen in het zorglandschap staan binnen deze ‘innovatieve’ actielijn voorop. Met name het laatste punt, over het anticiperen op een veranderend zorglandschap, blijft bij mij hangen. Nog te vaak wordt er vanuit de politiek immers naar de sector gekeken zoals we die tien jaar geleden kenden, maar er komen nieuwe spelers, denk aan de nieuwe rol van de gemeenten, de zorgboerderijen en de private instellingen die zich steeds nadrukkelijker op de zorgmarkt begeven. Interessant is dan ook om te anticiperen op hoe het zorglandschap er over 5 of 10 jaar uitziet. Maar kúnnen we überhaupt anticiperen op een landschap dat continue in verandering is? Ria Jacobs legt uit hoe hier op een tweetal fronten inzichten over kunnen worden verworven. In de eerste plaats hebben politieke keuzes een directe invloed op de inrichting van het zorglandschap. Bijvoorbeeld, door de trend van het langer thuis blijven wonen, verworden verzorgings- en verpleeghuizen haast tot palliatieve instellingen. Dit alles heeft een impact op wat medewerkers moeten kunnen. Het gaat daarom niet enkel om het opleiden van méér medewerkers, maar ook om de veranderende eisen die aan medewerkers worden gesteld. Daarnaast helpen de entrepreneurs die nu de nieuwe concepten op de markt hebben gezet mee om dit beeld voor de toekomst te schetsen. En de ambities zijn hoog: “Uitgangspunt van het RAAT is dat we niet meer hier en daar een experimentje doen. Als er good practices en/of nieuwe initiatieven zijn, dan gaan we die op meerdere plekken in de totale sector voor heel Limburg beproeven”.
Op welke wijze dragen zorgorganisaties zelf bij aan de doelstellingen van het RAAT?
“Het RAAT is weliswaar vorig jaar formeel vastgesteld, maar in Limburg zijn we al langer bezig vanuit de triple helix. Op dit moment hebben dan ook meer dan 80 zorgbestuurders, de gedeputeerde voor Werk en Welzijn van de Provincie Limburg, de verantwoordelijk wethouders van de centrumgemeenten, de ROC’s (Leeuwenborgh, Arcus en Gilde) en Hogeschool Zuyd en Fontys het RAAT ondertekend en, wellicht nog belangrijker, intern medewerkers aangewezen die verantwoordelijk zijn gesteld voor de uitvoering van het RAAT. Daarnaast is er een druk vanuit de sector om de regeldruk te verminderen.”
Welke concrete doelen heeft het RAAT over een jaar bereikt?
“Sinds vorig jaar nemen we al een sterke toename in de instroom in zorgopleidingen en zorg- en welzijnsorganisaties weer, ook zijinstroom. Wat we echter vooral merken is de noodzaak aan extra begeleiding. Over een jaar hoop ik dan ook dat we vanuit het RAAT hebben bereikt dat de stijging in de instroom blijft, maar dat we hier ook meer begeleiding aan gekoppeld hebben. Daarnaast moet er over een jaar meer aandacht zijn voor het zittend personeel, opdat we ook voldoende mensen voor de sector behouden. Tenslotte hoop ik dat we stappen hebben gezet in het daadwerkelijk creëren van een nieuw zorglandschap, waarbij iedere partij (van zorgorganisatie, tot zorgbehoevende, tot gemeente) evenredig bijdraagt aan het maatschappelijk vraagstuk. Droom is dat de gemeenten zich gaan zien en gedragen als -indirecte- werkgever in de sector en wij in Limburg in staat zijn de politiek in Den Haag te beïnvloeden en dat we met zijn allen hebben geleerd van de bezuinigingen.”
Bedankt voor het lezen en mocht u vragen of opmerkingen hebben, aarzel dan niet om ons te contacteren.